Organiseren van toekomstgerichte innovaties in het onderwijs

Kennisnetwerk Sprong Voorwaarts had als doelstelling om kennis te ontwikkelen over toekomstgerichte
onderwijsinnovaties. Hier werd aan gewerkt door vier activiteiten:
■ Kennismaken met elkaar en elkaars expertise: netwerkbijeenkomsten met alle partners tenminste
4x per jaar;
■ Kennis opdoen: in kennislabs, teams met diverse expertise die samen aan innovatieve opbrengsten
en producten werken;
■ Kennis delen: op online platform, www.platformsamenonderzoeken.nl/sprongvoorwaarts/
en jaarlijks kennisfestival;
■ Kennis ontwikkelen: aanvragen doen voor verder onderzoek (bv Raak, NRO).
Het meest kenmerkend was de samenwerking in kennislabs, een methodiek gebaseerd op Design Thinking
en Scrum die is doorontwikkeld binnen het project (zie Toolkit | Samen innoveren in een innovatieteam -
Platform Samen Onderzoeken). Een kennislab bestaat uit een groep deelnemers uit verschillende
onderwijsorganisaties die samen kennis opdoen over een urgent innovatievraagstuk en hier een prototype
voor ontwikkelen. Voor het selecteren van vraagstukken werd een model gebruikt met vier pijlers: anders
doen (andere vakinhouden, manieren van lesgeven), anders zijn (professionele identiteit van leraren),
anders organiseren (andere groeperingsvormen of roostering) en anders sturen (leidinggeven, samenwerken
als team). Elk kennislab had een getrainde kennisregisseur die de bijeenkomsten faciliteerde. In totaal werd
een 30-tal kennisregisseurs opgeleid. Een kennislab kent 8 bijeenkomsten met elk een eigen focus, waarin
werd toegewerkt naar een evidence-informed prototype (ontwerp, handreiking, checklist, aanpak, etcetera)
dat bijdraagt aan de oplossing van het innovatieve vraagstuk. In de vier projectjaren zijn er 26 kennislabs
geweest met meer dan 200 deelnemers van de verschillende netwerkpartners. Kennislabs hebben veel
opgeleverd: naast de productopbrengsten van ieder lab zijn er kwalitatieve opbrengsten voor de deelnemers,
zoals persoonlijke groei, inspiratie, nieuwe contacten, nieuwe inzichten (Oolbekkink, e.a., 2021, (zie website)
Er zijn diverse aanvragen gedaan voor verder onderzoek, waarvan er twee gehonoreerd zijn: het Raakproject Students4Change en de NRO aanvraag voor de doorontwikkeling van het Superagent spel dat
binnen een van de kennislabs ontwikkeld is.

Het kennisnetwerk “Leren en Ontwikkelen voor Toekomstgericht Onderwijs” richt zich op onderwijsvernieuwingsvraagstukken. Scholen staan voor complexe uitdagingen waaronder een toename in diversiteit aan leerlingen die maatwerk vragen, de hardnekkige kansenongelijkheidsproblematiek, de noodzaak nieuwe technologieën adequaat in te zetten, en de opdracht leerlingen nieuwe leerinhouden maar vooral nieuwe leervaardigheden aan te leren. Voor scholen leidt dit tot aanpassingen zoals afstappen van klassikaal werken, focussen op leerprocessen in plaats van leerproducten en inzetten op autonomievergroting bij leerlingen. Onafhankelijk van de sector kampen scholen met vergelijkbare (ontwikkel)vraagstukken zoals nieuwe (meer ontwerpende en coachende) rollen van leraren, het anders beoordelen en monitoren van leerlingen en nieuwe samenwerkingsvormen binnen teams.
Ons kennisnetwerk omvat bestaande samenwerkingsverbanden van lerarenopleidingen en scholenclusters die ervaring hebben met gezamenlijk onderzoek doen, opleiden en professionaliseren. De lectoren kennen elkaar van gemeenschappelijke (praktijkgerichte) onderzoeksprojecten, professionaliseringsactiviteiten en onderwijsontwikkeling. In het kennisnetwerk brengen we de verschillende samenwerkingsverbanden fysiek samen doordat onderzoekers, (toekomstige) leraren en lerarenopleiders in kennislabs op een onderzoeksmatige manier werken aan praktische oplossingen voor eerdergenoemde vraagstukken. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een methodiek voor hybride kennislabs, ontwikkeld door een van de lectoraten, samen met de OU.
Binnen het netwerk is een kernteam verantwoordelijk voor enerzijds destillatie van prangende onderzoeksvragen en het doen van onderzoeksaanvragen en anderzijds de monitoring van zowel de leeropbrengsten als praktische opbrengsten (werkzame principes) van de kennislabs en de verfijning van de werkwijze binnen de kennislabs. Het uiteindelijke doel zijn kennislabs die zodanig regionaal verankerd zijn wat betreft de professionalisering van betrokkenen, kennisdeling, inspiratie en ondersteuning bij het ontwikkelen van toekomstgericht onderwijs en het aanvragen en uitvoeren van praktijkgericht onderzoek dat deze na vier jaar zonder subsidie kunnen worden voortgezet. Daarnaast vormen ze een onmisbaar onderdeel van een landelijke kennisinfrastructuur.
We beogen een open netwerkorganisatie waarbij lerarenopleidingen, scholen en kennisinstellingen zich op basis van hun expertise kunnen aansluiten