Journalism by the Dashboard Light

Audience Metrics zijn een integraal onderdeel gaan uitmaken van het nieuwsproces. Op basis van web analytics kunnen journalisten real-time gegevens over elk digitaal nieuwsitem krijgen. Denk daarbij aan het aantal clicks, het bereik, maar zeker ook de publieke waardering van het artikel. Vooral vanwege dat laatstgenoemde aspect worden audience metrics gezien als een middel om journalistieke kwaliteit te verbeteren. Journalisten kunnen zo immers steeds beter inspelen op de wensen van gebruikers.
Toch is het maar de vraag of audience metrics voldoende inzage geven in gebruikerswensen? Bovendien zou de focus op data minder populaire journalistieke items naar de achtergrond kunnen drijven.
Die vragen stonden centraal in het project Journalism by the Dashboard light, waarin we journalisten en hoofdredacteuren bevraagd hebben over de rol van audience metrics in hun dagelijks werkzaamheden.
Het onderzoek heeft ons geleerd dat metrics een belangrijke rol spelen in het Nederlandse nieuwsproces, maar dat journalisten en hoofdredacteuren deze data inzichten vooral gebruiken als een indicator en niet als sturingsmodel. Als het gaat om wezenlijke journalistieke keuzes, wordt gestuurd op het journalistieke kompas in plaats van data. Wel is het belangrijk alert te blijven en zeker ook startende journalisten data-geletterd te maken. Het lectoraat heeft daarom de inzichten verwerkt tot kennisclips voor het onderwijs en verkent momenteel met de betrokken partners in het project de mogelijkheid een datadashboard te ontwikkelen voor het onderwijs.

‘Dit artikel is 5000 keer bekeken, 3000 keer hebben lezers doorgeklikt en gemiddeld besteedden ze drie minuten aan het artikel.’ De hedendaagse nieuwsruimte is gedataficeerd geraakt. Niet langer is het gissen of lezers een artikel gelezen hebben, maar geven data glashelder inzicht in de waardering van het publiek. Wat is het effect daarvan op de journalistiek?
Volgens Lucas van Houtert, hoofdredacteur Brabants Dagblad, kan de journalistiek met inzet van data eindelijk de lezer laten terugpraten. “Tot nog toe wisten we niets van de lezer. Met inzet van data weten we wat hij interessant vindt en kunnen we beter inspelen op behoeften.”
“Met inzage uit de data kunnen mediabedrijven content bijsturen en vooral ook gerichter aanpassen aan de diverse publieken en platformen,” vindt ook Rutger Verhoeven, oprichter van smartocto.com. SmartOcto is een analyticstool die met de inzet van slimme notificaties mediabedrijven adviseert over het verbeteren van de kwaliteit en het verhogen van de journalistieke impact.
Hoewel Van Houtert en Verhoeven enthousiast zijn over de inzet van data, zijn veel redacties nog huiverig voor het gebruik van data-analyses als redactioneel sturingsmechanisme. “Journalisten zijn gewend om op het eigen kompas te varen. Nu krijgen ze opeens ook feedback vanuit de data, dat is wennen,” aldus Verhoeven.
Ook binnen het academische veld wordt er kritisch gekeken naar de invoering van dashboards in de journalistiek. Het zou kunnen resulteren in cijferblindheid en ten koste gaan van de kwaliteit.
Er lijkt een tweespalt te zijn in de professionele opvatting van dashboards door journalisten die er gebruik van maken enerzijds en waarschuwende signalen vanuit het academische discours en diezelfde professionals anderzijds. In dit onderzoek nemen we die tweedeling als uitgangspunt en onderzoeken we vanuit de praktijk welke rol het dashboard kan spelen in de journalistiek.