Een wereld van verschil: het bespreken en verkennen van verschil in afkomst, levensbeschouwing en seksuele oriëntatie op de basisschool.

Een wereld van verschil: het bespreken en verkennen van verschil in afkomst, levensbeschouwing en seksuele oriëntatie op de basisschool

Binnen het project “Een wereld van verschil” hadden we, de Hogeschool van Amsterdam, Universiteit Utrecht en Bureau Common Ground, twee centrale doelen. Allereerst wilden we meer grip krijgen op de behoeften vanuit het basisonderwijs ten aanzien van het werken aan leren omgaan met verschil met kinderen. Doormiddel van een tiental gesprekken op heel verschillende basisscholen door heel Nederland leerden we dat dit thema enerzijds belangrijk wordt gevonden op praktisch alle basisscholen en anderzijds vooral reactief daadwerkelijk aandacht krijgt: als er een specifiek vraagstuk op school of in de samenleving is dat raakt aan dit onderwerp. Op die momenten moet er snel geschakeld worden en ontbreekt vaak een goede en gedeelde basis binnen de professionele gemeenschap. Een van de concrete behoeften was dan ook een meer pro-actieve aanpak van dit onderwerp passend bij de verschillende leeftijden en achtergronden van leerlingen op de basisschool. In aansluiting op deze behoefte was het tweede doel van dit project om in kaart te brengen wat er wetenschappelijk bekend is over concrete manieren om binnen het basisonderwijs aan het leren omgaan met verschil te werken. Hiervoor deden wij een scoping review gericht op intergroepscontact-interventies op de basisschool. We vonden 89 passende studies, waarbij een grote variëteit aan interventies zichtbaar werd: van kortdurend ingebeeld contact met ‘de ander’ tot langdurige samenwerkingen tussen scholen en schoolbreed geïmplementeerde integratie projecten. Op basis van de inzichten uit de literatuurstudie maakten we voor de praktijk een overzicht van een aantal relevante aanpakken per leeftijdsgroep (kleuters, middenbouw en bovenbouw) ter inspiratie en schreven we een explainer over ‘Leren omgaan met verschil en verschillend zijn’.

Al op jonge leeftijd herkennen kinderen verschillen tussen mensen, vanaf de kleuterleeftijd beginnen ze daar ook oordelen aan te koppelen. Juist daarom is het belangrijk dat kinderen op de basisschool begeleid worden in het bespreken en verkennen van verschil. Die opdracht voor scholen wordt versterkt door de recent aangescherpte wettelijke kaders voor het burgerschapsonderwijs, wat ‘kennis over’ en ‘respect voor’ een breed scala aan maatschappelijk relevante verschillen voorschrijft als leerdoel.
Hoewel leerkrachten en schoolleiders dit leerdoel over het algemeen lijken te onderschrijven, is er sprake van handelingsverlegenheid mede door een gebrek aan zicht op geschikte onderwijsmethoden voor de doelgroep. Dat geldt in het bijzonder voor verschil in afkomst, levensbeschouwing en seksuele oriëntatie. Binnen dit project is het doel om op basis van wetenschappelijke literatuur een praktisch bruikbaar overzicht te ontwikkelen van onderwijsmethoden om de genoemde verschillen met leerlingen te bespreken en te verkennen. Om goed aan te kunnen sluiten bij de leeftijd en behoeften van leerlingen, zullen aan het overzicht ook methoden om de houdingen van leerlingen rondom deze verschillen in kaart te brengen worden toegevoegd. De bruikbaarheid van het ontwikkelde overzicht zal zowel op de Pabo als op twee basisscholen worden getoetst. Het project is een samenwerking tussen het Lectoraat Burgerschapsonderwijs, de Pabo, twee Amsterdamse basisscholen, Bureau Common Ground (CG) en de Universiteit Utrecht.