Van de energietransitie in een Groningse woonwijk en de versterking van dijken, tot het verbeteren van de bodemkwaliteit bij Brabantse melkveehouderijen: praktijkgericht onderzoek biedt oplossingen voor maatschappelijke opgaven. En het brengt hbo-afgestudeerden dichter bij de arbeidsmarkt. Dat blijkt uit de meest recente Monitor praktijkgericht onderzoek van het Rathenau Instituut, dat onderzoek deed in opdracht van de Vereniging Hogescholen. We lichten drie conclusies uit het rapport toe.

Over het onderzoek: Het Rathenau Instituut deed onderzoek in opdracht van de Vereniging Hogescholen (VH). De VH leverde data aan en het Rathenau Instituut maakte ook gebruik van een eigen, eerder rapport over drijfveren van onderzoekers. De twee instanties werken nauw samen om de datavoorziening constant te verbeteren. Door te blijven monitoren, willen ze de ontwikkeling en bijdrage van het praktijkgericht onderzoek zichtbaar maken en duiden.

Conclusie 1. Kwantiteit neemt toe

De geldstromen voor het praktijkgericht onderzoek stegen; volgens het onderzoek blijven deze middelen ook in de toekomst toenemen. Dat heeft positieve gevolgen. Zo vertelt het rapport: “Het is te verwachten dat deze extra middelen zullen leiden tot meer personeel en een grotere inzet op diverse onderzoeksthema’s.” Naast de financiële bijdragen groeien de lectoraten in omvang. Het lectoraat is de basis van het praktijkgericht onderzoek en bestaat uit een of meerdere lectoren, docent-onderzoekers, promovendi en ondersteunend personeel. Door deze toename zijn meer onderzoeken mogelijk. Dat is goed nieuws. Uit het rapport blijkt namelijk dat praktijkgerichte onderzoekers van al hun verschillende taken de meeste tijd besteden aan onderzoek: gemiddeld een derde van hun tijd.

Conclusie 2. Kwaliteit groeit

Naast de kwantiteit neemt ook de kwaliteit van het onderzoek toe. Zo krijgen studenten betere en persoonlijkere begeleiding. Het aantal studenten per fte-lector ontwikkelt zich van 1388 in 2011 naar 986 in 2022. Lectoren hebben daardoor meer tijd en aandacht voor de studenten. Om de effectiviteit en duurzaamheid van onderzoeksgroepen te bevorderen, is een goede organisatie van groot belang. Volgens het rapport werken de hogescholen onder andere aan:

• ontwikkeling van het functiehuis;
• bevordering van diversiteit en inclusie;
• professionalisering van onderzoekspersoneel;
• beschikbaarstelling van onderzoeksproducten (open science);
• gebruik van onderzoeksinformatie- en datamanagementsystemen;
• bevordering van medezeggenschap op het terrein van onderzoek.

Ontdek hoe praktijkgericht onderzoek eraan toegaat. Publinova keek mee bij een leernetwerk.

Conclusie 3. Meer mogelijkheden om kennis te vergaren én te delen

Hogescholen kozen de afgelopen jaren een eigen profiel, met een onderwijsaanbod, onderzoek en zwaartepuntvorming. De Strategische onderzoeksagenda hbo 2022-2025 omschrijft twaalf inhoudelijke thema’s waaraan hogescholen een bijdrage leveren. Veel hogescholen dragen vooral bij aan de thema’s gezondheid en welzijn, onderwijs- en talentontwikkeling, en veerkrachtige samenleving. Ook ontstonden steeds meer centres of expertise, waarbij bedrijven, publieke instellingen en andere kennisinstanties betrokken zijn. Samenwerken gebeurt dus steeds vaker; óók tussen de hogescholen onderling, en in hun omgeving met verschillende partners, zoals mkb-instellingen, publieke instellingen, universiteiten en mbo-scholen. Het gaat hierbij om door Regieorgaan SIA gefinancierde projecten. Daarnaast leveren hogescholen een bijdrage aan maatschappelijke vraagstukken, wederom in samenwerking met andere kennisinstellingen. In 2022 waren hogescholen in totaal meer dan zeshonderd keer als aanvrager betrokken bij een subsidieaanvraag, waarvan bij meer dan de helft als hoofdaanvrager.

Nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek

Praktijkgericht onderzoek kenmerkt zich door samenwerking tussen onderzoekers, studenten en werkveld. Om die verbinding te leggen zijn netwerken essentieel: verbindingen en samenwerkingen met de beroepspraktijk, het onderwijs en andere kennisinstellingen die aan dezelfde of aangrenzende thema's werken. De samenwerkingen gebeuren in levensechte experimenteeromgevingen, ook wel learning communities, field labs of living labs genoemd, om studenten zo goed mogelijk voor te bereiden op hun toekomstige werk. Door de studenten aan het werkveld te koppelen en onderzoeken op te nemen in het lesprogramma, willen hogescholen de kwaliteit van hbo-afgestudeerden verhogen en het onderwijs beter laten aansluiten bij de behoeften van de arbeidsmarkt. Daarnaast verbindt praktijkgericht onderzoek het onderwijs met de beroepspraktijk, doordat studenten, onderzoekers en werkveld het onderzoek samen uitvoeren. Op deze manier levert het praktijkgericht onderzoek een belangrijke bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen.

Lector Ilya Zitter vertelde al eerder over het werken in een learning community.

Lees meer over het onderzoek van het Rathenau Instituut. En ook hier bij Vereniging Hogescholen.